Türkiye'de
yaşayan pek çok Roman aile, atalarının nüfus cüzdanlarında din
hanesinde Kıpti adının yazdığını bilir. Bu durum
insanlarımızın kafasını kurcalamakta, Romanlarla Kıptiler
arasında ne gibi bir bağlantının olduğu merak konusu olmaktadır.
İşin aslı Kıpti adının ve gerçek Kıptilerin Romanlarla hiçbir
alakası yoktur. Osmanlı nüfus kayıtlarında Romanlar da dahil
olmak üzere tüm Çingene gruplarının Kıpti adıyla nüfusa
kaydedilmesi bu kelimenin zaman içerisinde gerçek anlamının
dışında yeni bir anlam kazanması nedeniyle olmuştur.
Roman
tarihinin en büyük şahidi ve Roman kültürünün en önemli
unsuru Roman dilidir. Roman dilinde çeşitli Hint dillerinden gelen
çok sayıda sözcük bulunmaktadır. Aynı şekilde Romanes dilinde
Farsça, Yunanca, Türkçe ve çeşitli Kafkas dillerinden gelen
sözcüklere de rastlamak mümkündür. Bu sözcükler Roman
toplumunun kökeni ve tarih boyunca ilişkide bulunduğu toplumlar
hakkında bizi aydınlatır. Roman kimliği 1000 yıl önce
Hindistan'dan ayrılan Çingene gruplarının Bizans İmparatorluğu
topraklarında kendi aralarında ve yerli gruplarla kaynaşarak bir
halk haline gelmesi sonucunda ortaya çıkmıştır.
Gerçek
Kıptiler Mısır'ın yerli halkıdır. Eski Mısır uygarlığı'nın
kurucularıdır. Günümüzde halen küçük bir azınlık olarak
Mısır'da varlıklarını sürdürmektedirler. Kıpti toplumunun
kendine ait bir dili bulunmaktadır. Kıptice dili Hami-Sami diller
ailesinin Mısır kolunun bir parçası olarak kabul edilmektedir.
Roman dili Romanes ise bir Hint-Avrupa dilidir. Roman dili Hint
dilleri arasında sayısız benzerlikler tespit edilmiş olmakla
birlikte Kıpti dili ile Romanes arasında şimdiye kadar net bir
benzerlik ortaya konulamamıştır. Bu durum gerçek Kıptilerle
Romanlar arasında herhangi bir ilişki olmadığını açık bir
biçimde ortaya koyar.
Peki
gerçek böyleyken neden atalarımızın nüfus cüzdanlarında Kıpti
yazmaktaydı?
***
Dünyanın
her yerinde sahip oldukları doğal kaynaklar ellerinden alındığı
için geçimlerini çeşitli zanaat ve hizmetleri sunarak karşılamak
zorunda kalan insanlar yaşamaktadır. Bu halklara Orta Asya,
Anadolu, Balkanlar ve Orta Doğu'nun bir bölümünde günümüzde
Çingene adı verilmektedir. Eski Mısır'da da şüphesiz ki başta
metal işçiliği olmak üzere çeşitli zanaatlarla geçimlerini
karşılayan göçebe ya da yarı-göçebe halklar yaşamaktaydı. Bu
kavimler antik çağlardan itibaren dünyanın çeşitli bölgelerine
giderek buralarda geçimlerini temin etmeye çalışmışlardır.
Özellikle
Büyük İskender'in doğu seferi gibi büyük tarihsel olaylar
sonucunda çok sayıda Mısır Çingenesinin yaşadıkları
topraklardan ayrılarak Balkanlar ve Anadolu'nun çeşitli
bölgelerine dağıldıkları bilinmektedir. Geçimlerini başta
demircilik olmak üzere çeşitli zanaatların sunumuyla karşılayan
bu halklar gittikleri bölgelerde kendilerini Mısırlı olduklarını
belirtmek için Kıpti olarak tanıtmışlardır. Günümüzde dahi
halen Balkanlarda yaşayan ve atalarının Mısır Çingenelerine
dayandığını söyleyen topluluklar bulunmaktadır. Zamanla
Balkanlar ve Anadolu coğrafyasında Kıpti adı gerçek anlamını
kaybederek geçimlerini göçebe zanaatçılıkla temin eden tüm
esmer insanlara verilen bir isim haline gelmiştir.
1000'li
yıllarda Bizans İmparatorluğu topraklarına gelen Romanların
atalarına Kıpti (Agupti) adının verildiği çeşitli kaynaklarda
yazmaktadır. Daha sonra Osmanlı İmparatorluğu da aynı
isimlendirmeyi devam ettirmiş ve Romanlar dahil tüm diğer Çingene
grupları Kıpti olarak adlandırılmıştır.
***
Kıpti
adının Romanlara ve diğer Çingene gruplarına verilmesi, Kıpti
kelimesinin zamanla gerçek anlamını kaybetmesinden
kaynaklanmıştır. Gerçek Kıptiler Mısır'ın yerli halklarıdır
ve kendilerine ait bir dilleri bulunmaktadır. Bu dilin ise Roman
dili ile hiçbir ilgisi yoktur. Roman toplumunun en eski ataları
Hindistan'dan yola çıkmışlardır ve Mısır'la hemen hiçbir
tarihi ilişkileri olmamıştır. Gerçekler böyleyken Romanların
gerçek Kıptilerle ilişkisi olduğu fikrinde ısrar eden herkesin
fikirlerini savunabilmeleri ancak çok güçlü yeni deliller ortaya
koymaları ile mümkün olabilir. Aksi halde Romanlarla gerçek
Kıptilerin ilişkili olduğu düşüncesi bir hurafeden ibaret
kalacaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder