Roman Çingenenin Kibarcası mıdır? 18/10/2012

Hem Romanlar hem de Gacolar arasında son derece yaygın olan bir düşünce var. Deniliyor ki Roman Çingenenin kibarcasıdır. Bu düşünce kökten yanlış. Ne Çingene adı kibarlaştırılması gereken kaba bir kelimedir ne de Roman sözcüğü kibarlık olsun diye ortaya atılmış bir uydurmadır... İşin aslı bütünüyle farklı.

Roman ata dili Romanes olan ve en eski ataları Hindistan'dan gelmiş olan bir Balkan halkının adıdır. Çingene ise ataları sanayi öncesi dönemde geçimlerini çeşitli zanaat ve hizmetlerin sunumuyla karşılamış olan halkların ortak adıdır.

Tarihe baktığımızda kavimlerin ve kabilelerin farklı geçim yollarına sahip olduklarını görürüz. Kimi halkların kendi içinde farklı şekillerde geçinen kabilelere, boylara ayrıldığı da bilinmektedir. Kimi kabileler büyük hayvan sürülerine sahip olmuş, sürülerini otlak alanları arasında dolaştırarak geçinmişlerdir. Kimi kabile ve kavimler topyekün tarım yapmaya başlamış, geçimlerini ekip biçme ile sağlamışlardır. Özellikle çok büyük ormanların bulunduğu yerlerde yaşayan kabileler ise koşullar uygun olduğu için daha ziyade avcılık ve bitki toplayıcılığı ile geçinmişlerdir.

İnsanlık tarihi boyunca yaşanan savaşlar, felaketler, yağma ve yıkımlar kimi kabile ve kavimlerin her türlü doğal kaynaktan yoksun kalmasına neden olmuştur. Topraklarını, hayvan sürülerini ve orman alanlarını yitiren kavimler geçinmek için göçebe zanaatçılığa mahkum olmuşlardır. Sepetçilik, elekçilik, kalaycılık, demircilik, bakırcılık, müzisyenlik gibi çeşitli zanaat ve hizmetleri yapmışlar ve karşılığında toprak ve hayvan sahibi kabile ve kavimlerden gıda maddeleri almışlardır.

Anadolu coğrafyamıza baktığımızda geçimlerini göçebe zanaatçılıkla karşılayan ya da ataları geçimlerini bu şekilde karşılamış olan farklı kavimlerin varlığına şahit oluruz. Abdallar, Romanlar, Domlar, Lomlar, Gevendeler, Geygeller ve daha niceleri. Tüm bu kavimlere, özellikle geçimlerini göçebe zanaatçılıkla karşıladıkları dönemlerde komşu topluluklar tarafından Çingene adı verilmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta Çingene adının bu kavimlerden herhangi birisinin adı olmadığıdır. Çingene Balkanlar, Anadolu, Orta Asya ve Orta Doğu'nun önemli bir bölümünde tüm göçebe zanaatçı kavimlerin ortak adı olarak yaygınlaşmıştır.

Roman adı ise doğrudan doğruya ve yalnızca Romanes konuşan veya ataları Romanes konuşmuş olan bireylerden oluşan halkın adıdır. Roman halkının en eski ataları savaşlar nedeniyle Hindistan'dan ayrıldığında ve daha öncesinde sahip oldukları toprakları, hayvanları ve orman alanlarını yitirmişlerdir. Bu nedenle Anadolu ve Balkanlar'a gelip bir halk olarak yaşamaya başladıklarında tek geçim yolları göçebe zanaatçılık olmuştur. Böyle olduğu için de bin yıldır komşuları Romanları Çingene olarak adlandırmış, diğer Çingene kavimleri ile aynı çatının altında değerlendirmiştir.

Sonuç olarak başta da vurguladığımız gibi Roman Çingenenin kibarcası değil Roman halkını adıdır. Çingene ise geçimlerini göçebe zanaatçılıkla karşılamış kavimlerin, Çingene Evrensel Milleti'nin ortak adıdır. Her iki sözcük de utanılması, gocunulması gerekmeyen; şerefli isimlerdir. Romana Çingenenin kibarcası demek Çingeneliğe yapılmış bir hakarettir.